ماتی
زُبانانی میان اُسمانی روچ ءُ بلوچی زُبان
نبشتہ کار : شوھاز بلوچ
21 پروری ءَ ماتی
زبانانی میان اُستمانی روچ دارگ بیت، کُل یا گیش دُگنیا ءِ مھلوک اے روچ ءَ پہ پھر
ءُ شان دار اَنت، چوشکہ زبان زندگیں راجانی پجار ءِ مزنیں بھرے۔
ھمے وڑ
ءَ اے دگے راجانی وڑ ءَ زورگر ءِ چُنگُلانی تہ ءِ لگتمال ءُ دنیا ءِ کوھنتریں
دودمان مھرگڑہ ءِ وارسیں بلوچ راج ھم 21 پروری ءَ ماتی زُبانانی میان اُستمانی روچ
ءَ دار ایت۔
ماتی
زُبانانی میان اُستمانی روچ ءِ پُشدر
بیست
ءُ یک پروری نوزدہ سد ءُ پنجاہ ءُ دو
ءَ بنگالی زُبان ءِ زُرمبشت (Bengali language movement) گَل ءِ باسک بنگلہ دیش ءِ ڈھاکہ شھدربرجاہ ءَ روانکے کَش
انت، چہ پاکستان ءَ ھمے لوٹ ءَ کن انت کہ اردو زُبان ءِ ھواری ءَ بنگالی زُبان ھم
پاکستان ءِ راجی زُبان بہ بیت، آ وھد ءَ بنگلہ دیش پاکستان ءِ رودراتکی پاکستان گُشگ
بیت، پاکستان ءِ پولیس نودربرانی سر ءَ
اُرش کنت ءُ تیرگواری کنت بازیں نودربرے ٹپی بیت ءُ بازینے مِریت۔ بنگلہ دیش اولی
استان بوتگ کہ اود ءِ نودربراں پہ وتی ماتی زُبان ءَ وتارا تیرانی دیم ءَ داتگ ءُ
وتی ماتی زبان رکینتگ ءُ دُگنیا ءِ دپتر ءَ وتی نام ایش نکش کُتگ۔
ایتنھولوگ
ءِ (Ethnologue)
رد ءَ
اے وھدی دگُنیا ءِ تہ ءَ 7099 زُبان پَشت کَپتگ۔ بازیں زُبان زانتکارانی گُشگ
اِنت بیم آماچی ءَ ایوک ءَ 600 زبان ءَ چہ
لھتیں زُبان رّک اَتگ ءُ بوت کنت کہ ھمے زُباناں چہ لھتیں مزنیں زُبان بیست ءُ
یکمی کرن ءِ گُڈسر ءَ پَشت بہ کَپیت۔
اے
درگت ءَ سال 1992 ءَ یک میان اُستمانی زُبان زانتی کانگریسے اڈ دیگ بیت
ایشی ءِ باوست اے بیت کہ دُگنیا ءِ کُجام
ھم زُبان بیگواھی ءِ نیمگ ءَ روگ ءَ اِنت آ پہ انسان ءَ یک مزنیں تاوانے کہ اے گَٹ
پد ءَ بھہ پُر کنگ نہ بیت۔
اے پہ (UNESCO)
یونیسکو United Nations Education Scientific and
Cultural organization ءَ یک مزنیں زمہ
واری یے بیت کہ باید اِنت کہ زُوت ءُ اشتاپ اے جاورانی نیمگ ءَ وتی دلگوش ءَ گور
بہ کنت ءُ ایشی ءِ بابت ءَ زُبان زانتیں گل ءُ واکدار (ادارہ ) اڈ بہ دنت ءُ آ پہ
بیم آماچ ءُ مرگ امبازیں زُباناں بُنرھبند، لبزبلد ءُ وانگی کتاب بہ ٹھین ایت، سر
زُبانی لبزانکاں ریکارڈ بہ کنت، وانگ نہ بوتگیں ءُ نہ پھازتگیں موادانی نزّآرگ ءُ
رِد و بند ءَ پہ زُبان زانتی گلانی مالی کُمک ءَ بہ کنت ۔
یونیسکو
ءَ ڈبہ وتی کوپگاں زُرت ۔ پد ءَ سال 1993 نومبر ءِ کانفرنسے ءَ جنرل اسمبلی بیم
آماچیں زُبانانی پروجیکٹے جوڑ کنت ۔ کہ ایشی ءَ بیم آماچیں زُبانانی ، سُھریں کتاب (Red Book ) ھوار اَت .
پد ءَ
دگے مراگشے 1995 ءَ انٹرنیشنل کلئیرنگ ہاؤس پارِاِنڈ نیجرڑ لینگویجز ءِ درائی ماں
ٹوکیو شھدربرجاہ ءَ بوت۔ ھمے سال ءَ امریکہ ءَ چہ ھم پہ بیم آماچیں زُباناں پنڈے
ءِ بندوبست کنگ بوت۔
پد ءَ
یونیسکو (UNESCO) 17 نومبر 1999 ءَ 21
پروری ءِ روچ ءَ ماتی زُبانانی روچ نامینیت۔
چہ 2000 ءَ اے روچ ءِ دارگ بندات بیت۔
بلوچی زُبان
راج
ھما وھد ءَ دیمروی کن انت کہ آ وتی زُبان ءَ
ھبر ءُ گپ کن انت، وان انت، نبشتہ کن انت
، یک راجے ءِ پجار بوگ ءِ ھاتر ءَ المی اِنت کہ آئی ءَ را زُبانے بہ بیت ۔
زُبان بیت راج بیت اگاں زُبان نہ بوت بزانکہ راج ھم گار ءُ بیگواہ بیت، زُبان راجے
ءَ ھوار انسان ءِ مارشت، جیڑگ سسّا، ھیال ءُ لیکہ، راجی تب، راجی زانشت، راجدپتر،
راجی دانشمندی، راجی بامردی ءُ کرنانی کُتہ کاری گیدی کسّہ، شئر ءُ بتلانی یاتگیری
ءِ وسیلہ اِنت۔
مارشت
بیت کہ چاگردی جیڑہ ، راجدپتر بیت کہ راج ے ءِ دود ءُ ربیدگ، لبزانک بیت یا کہ رسانک ، سائنس بیت یا سیاسی
جُنز دُرس رنگے نا رنگے ءَ زُبان ءِ چمدار
اَنت۔
زبان
گپ ءُ تران ءِ وسیلہ ءَ چہ ابید یک راجے ءِ سرجمیں دودمان، زند گوازینگ ءِ وڑ ءُ
ڑول ءُ مارشتانی امبارے۔ زبان وتی تہ ءَ یک ٹوھیں تاکتے، ءُ راج ءِ پجار انت
پمیشکہ وتی راجی پجار ءِ رکینگ ءِ ھاتر ءَ وتی راجی زبانانی پاھازگ ءُ رکّ المی
انت۔
پمیشکہ
ما گِند ایں کہ دنیا ءِ تہ ءَ کجام ھم ھند ءَ کہ دری زوراکے ءَ کبزہ کتگ گڑا آئی
ءَ ھما ھندی مھلوک ءِ سر ءَ زور وتی زبان مشتگ ءُ ھمک رنگ ءَ ھما ھندی مردمانی
زبان ءَ را تاوان دیگ ءِ جھد کتگ۔ ھمے رنگ ءَ بلوچی زبان ھم چہ دری زوراکانی اُرش
ءَ نہ رک اتگ ءُ باز تاوانبار بوتگ۔
ما
گِند ایں کہ مئے راجی زبانانی سر ءَ کار کنوکیں مردم ھم جتائیں زوراکیانی آماچ
بوتگ انت چوشکہ کُشگ، بیگواہ کنگ، بیھار دیگ ءُ دگے دگے پرچاکہ استان سرپد انت کہ
تو وتی زبان ءَ کہ زُور ئے ءُ جُنز ئے گڑا تو وتی راستیں پجار ءَ زانئے، وتی
راستیں زند گوازینگ ءِ وڑ ءُ ڑولاں زانئے، وتی راجی کسہ ءُ بامرداں زانئے ایشی ءَ
چہ زوراک ءِ چنگل شُل بوان بنت پمیشکہ آ نلوٹیت کہ تو وتی راجی زُباناں بوانئے ءُ
راستی ءَ سرپد ببئے وتی، دود ءُ ربیدگ ءُ
اے دگے چیزاں دیم ءَ بیار ئے۔
بلوچ
سرڈگار ءِ دری راجانی اُرش، کبزہ ءُ سرڈگار ءِ بھر ءُ بانگ ءَ بلوچ ءِ راجی
یکمشتی، دود ءُ ربیدگ، راجی زند ءُ تب ءِ ھمراھی ءَ زُبان ھم مزنیں ھدے ءَ تاوان
بار کُتگ۔ چوشکہ پہ زبان ءَ کارکنوکیں واکدار ءُ دگے آسراتی وتی جاہ ءَ، مرچی
بلوچی ءِ ھما جیڑہ ھم نہ گیش اَتگ اَنت کہ زبانے ءِ بُنکی لوٹ بَنت، بلوچی اگاں
باز جاہ ءَ اوشت ءِ آماچ کنگ بوتگ نبشتہ کنگ۔ تنی وھدی انگت ءَ بلوچی زبان ءِ
نبشتہ ءِ تچکیں راھبندے ھم نہ گیش اتگ، راھبند ءِ سر ءَ کار بوتگ سید ءَ ھم
جوانیں نبشتھی رھبندے دیم ءَ آؤرتگ بلئے انگت ءَ راج یک رھبندے ءِ منوگر نہ انت،
بازیں نبشتہ کار اربی سیاھگ ءِ منّوگر اِنت ءُ بازینے رومن ءِ منّوگر اِنت۔ بَلے
یک کارے پہ دلجمی کنگ بوگ ءَ نہ اِنت۔
بیست
ءُ یکمی سدی ءَ انگت ءَ بازیں بلوچ وتی ماتی زباناں وانگ ءُ نبشتہ کنگ ءَ ھم آدت
نہ انت ایشی ءِ یک سوبے وَ ایش ھم ھست انت کہ مئے راجی زبان وانگجاھاں وانینگ نہ
بنت اے پد ءَ زورگیر ءِ ساز اتگیں پندلے۔
چوناھا
اے میان استمانی تک ءَ منّ اتگیں ھبرے کہ ھر مردم وتی جند ءِ ماتی زبان ءَ شرتر ءُ
جوانتر سرپد بیت بلئے پاکستانی وانگی رھبند یک کالونیل وانگی رھبندے کہ زبان ءِ
دیمروی ءَ ھوار بلوچ ءَ راستیں زانت ءُ زانشت ءَ چہ ھم دور دارگ ءِ شوربندی یے۔
ھما اوّلی روچ ءَ یک چُکے وانگجاہ ءَ روت آئی ءَ اردو زُبان وانینگ بیت آئی ءِ سر
پر نہ بیت پرچاکہ آئی ءَ نا لوگ ءَ اے وڑیں زُبان ھِش کُتگ نئیکہ میتگ۔
وانگجاھاں
راجی زبانانی نہ وانینگ وت بلوچ ءَرا چہ بلوچی ءَ سِندگ ءِ اوّلی پندل اِنت۔ اے
پندل چُک ءَ چہ وتی ماتی زُبان ءَ زبھر
کنت ءُ آئی ءِ پگری رُدوم ءِ دیم ءَ مزنیں جنجال ءِ جوڑ بیت۔ چوناھا ءَ
زبان ءِ گوما مھر زمین ءُ راج ءِ مھر ءَ ودین ایت۔
دود ءُ
ربیدگ ءُ وانگ ءُ زانگ ءِ واستہ کار کنوکیںں میاں اُستمانی گل یونیسکو چُکاں ماں
وتی ماتی زُبان ءَ وانینگ ءِ ارزشت ءِ ھوالہ گُشیت:
چُکاں
ماتی زُبان ءِ تہ ءَ وانینگ اے ھاتر ءَ شرتِر اِنت کہ ھمے زُبان آھانی لوگانی ءُ
گِسانی تہ ءَ ھم کارمرز بیت ۔ ھچ زُبان چہ دومی ءَ مستر ءُ کستر نہ اِنت ۔ ھرچ
زُبان ءَ اینچو بود مان کہ وتی گپ جنوک ءَ سنچ ءُ سرپدی بہ دنت ۔ ھمے واست ءَ باید
اِنت کہ چُک وتی ماتی زُبان ءِ تہ ءَ گیش ءَ چہ گیش وانینگ بہ بیت۔
اگاں
ما استان ءِ نیمگ ءَ جوڑ کتگیں اڑانداں چاریں تاں مارا بازیں درورے دست کپ ایت،
انچوشکہ بُرز ءَ من تران تگ ات کہ وانگجاھانی تہ ءَ نودربر دری زباناں وانینگ بنت
دومی نیمگ ءَ ما گِند ایں کہ واجہ سبا دشتیاری اسکول ءِ نودربرانی ھاتر ءَ بنکی
کلاسانی کتاباں جوڑ کنت کہ آ ما پرائیوٹ اسکولاں وانینگ بندات کنگ بنت بلئے پد ءَ
استان ھمے پرائیوٹ سیکٹر وانگجاھانی تہ ءَ ھم بلوچی وانینگ ءِ سر ءَ بندش جنت ءُ
واجہ سبا دشتیاری ءَ ھم شھید کنت۔ ھمے زمانگ ءَ بلوچی ءِ بازیں تاک ھم بند کنگ
بنت۔
اے
نہ انت کہ بلوچی ءِ سر ءَ کار نہ بوتگ یا بلوچی ءَ لبزانک ءُ کتاب نیست بلئے پہ دل
ءُ ستک زبان ءِ سر ءَ کار کنوکیں مردم ھمک دور ءَ بوتگ ءُ انگت ھم ھست انت بلئے
گْوست ءِ وڑ ءَ داں انوئیں زمانگ ءَ ھما زوراکی یکشل برجاہ انت، مدام بلوچی ءِ
جوانین نبشتہ کار ءُ رھشون تُرس ءِ آماچ کُنگ بوتگ انت آیان ءَ بیھار دیگ بوتگ،
اگاں کسے تُرس آماچ نہ بوتگ گُڑا سُھر سریں تیران آئی ءِ سینگ سُپتگ ، چوشکہ سباء
دشتیاری، زاھد آسکانی ءُ اللہ داد مئے دیم ءَ درور انت کہ استان چہ آیانی زانت ءَ
بیم آماچ بوتگ ءُ آ چہ مارا دائمی پُل اتگ انت ئِے ءُ آیانی تیر سپتگیں لاش ئِے
مارا سوگات کتگ انت۔
بلوچ ءِ زانتکار ءُ نبشتہ کاراں بیھار دیگ،
بیگواہ کنگ یا کُشگ پہ زانت بلوچی زُبان ءِ گُٹ گیر کنگ اِنت۔
پاکستان
ءَ ابید ما دومی نیمگ گِند ایں وھدے کہ اوگانستان تالبان ءَ دست ءَ کُت گُڑا آئی
ءَ کندھار یونیورسٹی ءِ تہ ءَ بلوچی وانینگ ءِ سر ءَ بندش جت۔
بلوچستان
برٹش ءِ کبزہ ءِ زمانگ ءَ سئے جاہ ءَ بھر ءُ بانگ کنگ بوتگ لھتیں جاہ ایران ءَ گوں
ھوار کنگ بوتگ انت ءُ لھتیں گوں اوگانستاں ءَ، اوگانستان ءِ تہ ءَ بلوچ (نیمروز ، ھلمند ، کندھار ، ءُ اے دگے
جاھا جاھمنند اَنت )۔
ایران
ءِ تہ ءَ بلوچ (سیستان و بلوچستان ءُ اے دگے جاھاں جاھمنند اَنت )۔
بَلئے
دراھیں جاھاں چہ بلوچ ءَ را وتی زبان ءِ وانینگ ءَ چہ زبھر کتگ۔
انچو
کہ جاھے ءَ واجہ سید گُشیت کہ :
بے گال
ءَ نہ بیت گُپت ، نہ بیت گُپت نہ بیت کرد
گال اَنت کہ گُپتار بَنت ، گُپتار بَنت کردار
بزانکہ
کہ یک راجے ءِ زُبان ھچ مہ مانیت گڑا آئی
ءِ کرد ءُ کردار ھم نہ مان انت۔
چوشکہ
زورگر ءَ بلوچ ءِ ھر نیمگ ءَ چہ راہ ءُ در بند کُتگ انت کہ آ وتی ماتی زُبان
ءَ مہ وانیت مہ زانت، گْوستگیں روچاں ما
دیست کہ بساک ءِ کتاب اسٹال ءِ سر ءَ وتگڑیں استان ءِ پولیس ءَ اُرش کُت کتابانی
ھمراھی ءَ نودربر ھم بُرت انت زندانی کُت انت۔
رند ءَ نودربر یلہ کنگ بوت اَنت بَلئے کتاب انگت ءَ زندان ءَ سزا ورگ انت، مُدام کہ زورگر وت ءَ چہ نزوریں راج ءِ سر ءَ کہ ارش کنت گُڑا دُرساں ساری آئی ءِ زُبان ءُ کلچر ءَ سان مند کنگ لوٹیت، اے ھیال ءَ پیڈل کاسترو اے وڑ ءَ درشان کنت کہ “اگاں تو یک راجے وتی پاد ءِ چیر ءَ یا گُلام جُوڑ کنگ لوٹ ئے گُڑا آئی ءِ زُبان ءُ کلچر ءِ سر ءَ ارش کن“ اگاں ما بچاریں مرچی ئیں وھد ءَ مئے زبان ءِ گوں ءَ ھمے رنگ بوگ ءَ اِنت، اے ناجائز ءُ بے ابرمیں استان مئے زُبان ءَ انچو سان مند کنگ ءَ اِنت کہ بازیں مردمے وتی زُبان ءَ چہ زبھر اِنت۔ استان لوٹیت کہ زُبان ءَ یلہ بکن انت آئی ءِ وتگڑیں چیزانی سر ءَ باوست بکن انت ھمائی زُبان ءَ کارمرز بکن انت، انچو کہ واجہ نگوگی وا تھیونگو گُشیت کہ زُبان راج ءِ کلچر ، راجدپتر ءُ آجوئی ءِ مستریں اوزار اِنت ھر ھما راج کہ وتی زُبان ءَ یلہ کنت بزانکہ آ راج ءَ وتی گُلامی منّ اتگ۔
زُبان ءِ مرگ یا بیم آماچیں زُبان
زُبان
ءِ مرگ پرچا بیت؟ یا زُبان پرچا بیم آماچ بَنت؟
اے انچیں جُست انت کہ ایشانی پسّو دیگ انچو ارزان نہ اِنت بَلے اے گپ ھم
راست اَنت بازیں زُبانے بوتگ کہ انوئیں وھد ءَ نیست اَنت۔ یک زُبانے ھما وھد ءَ
مِریت کہ آئی ءِ ھبر کنوک ءُ گپ جنوک مہ
بیت، انچو کہ مردم مِریت ھمے رنگ ءَ زُبان ھم مِر اَنت، پرچاکہ زُبان بے مردم ءَ زندگ بوت نہ کنت، وھدے
کہ زبان ءِ گپ جنوک ءِ جند پَشت مہ کپیت۔
زُبان ھم پَشت نہ کَپیت زُبان ھم ساہ دنت ۔
بروس
کوویل انگلستان ءِ بیم آماچیں زُبانانی گل (ایپ ای ایل ) ءِ ھالتاک “پُرس نامگی “
ءِ بُنگپ نبشتہ کنت،
"سال 1994-95 ءَ ممبیلہ ءِ دَمگ کیمرون ءِ استان آدموا ءَ پڑ
ءَ کار ءِ وھد ءَ من بازیں انچیں زباناں
چہ زانتکار بوتاں کہ ساہ کندن ءَ اَت انت، آیانی تہ ءَ یکے کسّابے زُبان
اِنت، کسّابے زُبان ءَ گپ جنوک ایوک ءَ بوگون نامیں مردے پَشت کَپتگ اَت۔ سال 1996
ءِ نومبر ءِ ماہ ءَ من ممبیلہ ءِ دَمگ ءَ پد ءَ پہ ھمے نّیت ءَ شُتاں کہ من پہ
کسّابے زُبان ءَ گیشیں مواد جم بہ کناں، بَلئے بوگون ءَ 5 نومبر 1995 ءَ وتی
دُگنیا ءِ سپر آسر کُتگ اَت۔ کسّابے زُبان گوں وتی پاداں بُرتگ اَت۔ بَلے راستی
تچک ءَ تچک چوش اِنت کہ 4 نومبر 1995 ءَ کسّابے زُبان زندگ بوتگ ءُ 5 نومبر 1995
ءَ آ مُرتگ۔"
دگے یک
کسّھے (ایپ ای ایل ) ءِ کانپرس ءَ چہ اولے اینڈرسن ءَ اتک ءُ سر بوت۔ 8 اکتوبر
1992 ءِ نہ وشیں روچ ءِ کسّہ، “روکپتی کاکشانی زُبان اوُبّہ 1992 ءِ ماہ اکتوبر ءِ
ھشتمی روچ ءِ نیمروچ ءِ ھما وھد ءَ مُرت وھدے آئی گُڈی گپ جنوک تیّوک اسینک ءَ وتی
سر ایر کُت۔ “
اگاں
یک زُبانے دیمروی مہ کنت یا وتی چُک ءُ نماسک، چاگرد ءُ میتگ ءِ مردم آئی ءَ ھیل
مہ کن انت، گُڑا الم ءَ روچے نا روچے آ زُبان ساہ دنت۔ چوں بازیں زُبانے بوتگ کہ
آئی ءِ گُڈسری گپ جنوک ءَ ساہ داتگ زُبان ھم مُرتگ۔
یک
زُبانے ھما وھد ءَ مُرتگیں زُبانانی تہ ءَ شُمار کنگ بیت وھدے پرائی ءَ ھچ گپ جنوک
مہ گواھیت۔ بوت کنت آ نبشتھی رنگ ءَ زندگ
انت بَلے وھدے کہ آئی ءِ گپ جنوک پہ نام ءَ مہ بیت بزانکہ آ زندگیں زبانے ءَ شُمار
کنگ نہ بیت۔ وھدے یک زُبانے ھیل کنگ ءِ ھُب
مہ بیت آ زُبان ءَ کس نوکیں نسل ءَ یا نوکیں پدریچ ءَ سر کُت نہ کنت بزان آ
زُبان ھم مِریت۔
او دگے
چوشیں بازیں زُبان ھَست کہ آ بیم آماچ اَنت، بیم آماچی ءِ مستریں سَبب باز اَنت،
وانینگ نہ بوگ ، دگے زُبان آئی ءِ سر ءَ دور دیگ (language shift) ، کار ءُ روزگار، زورگر ءِ پنجگانی تل ءَ آیگ
ءُ لگتمالی ھم زُبان ءَ بیم آماچ کُت کنت انت۔ مسال ءِ ھبر ءَ اگاں یک زُبانے چہ
باپار، روزگار، رسانک، وانگ ءُ چاگرد ءِ آ دگے پھناتاں چہ گِستا کنگ بہ بیت گُڑا بزانکہ آئی ءِ آکبت تھاری ءِ نیمگ ءَ
تیلانک دیگ بوتگ۔ چیاکہ کار ءُ روزگار، وانگ ءُ زانگ ءِ وڑیں آسراتی انسان ءِ
بُنکی لوٹ انت۔
ھمے
درورانی تہ ءَ یکے کوریا ءِ سر ءَ جاپان ءِ زوراکی ءِ وھد ءَ گندگ ءَ کئیت کہ
بندات ءَ کوریا ءِ وانگجاھانی تہ ءَ کورین زُبان ءِ جاگہ ءَ جاپانی زُبان وانینگ
بیت، پد ءَ چیزے وھد ءَ رند کورین زُبان ءِ سر ءَ وانگجاہ ءِ تہ ءَ بندش جنئگ بیت،
کورین زُبان ءِ تاک ءِ شنگ کنگ ءِ ھم اجازت نہ بیت.
دگہ
درورے تُرکی اِنت کہ آئی ءَ کُردش زُبان ءِ سر ءَ بندش جَتگ ۔ بَلے درائی ءَ اے
بندش ھلاس کنگ بوتگ بَلے ھما وھد ءَ کہ
بندش بوتگ کُردش زُبانے سانمند کُتگ ۔
میکائیل
کورس وتی گوریچانی امریکہ ءِ شوندات ءَ گُشیت کہ اُود ءَ آئی ءَ انچیں 187 ماتی
زُبان نشاندھی کُتگ کہ آ کُل بنیادی دروشم ءَ ( انگریزی زُبان ءِ سانمندی اِنت ) بیم آماچ اَت انت ۔
یک
تمرد ءُ زوراکے ءِ زوراوریں زُبانے دومی ءِ زُبان ءَ باز سانمند کنت انت پرچاکہ ھما
زُبان وانگجاہ ءَ وانینگ بیت کہ تمرد اِنت نزور ءِ زُبان چیر تَراں ءُ نزور ءِ
زُبان ءِ چاگرد وتی زُبان ءَ یلہ کنت، گُڑا نزور ءِ زُبان بیم آماچ بَنت۔
واجہ
ڈاکٹر ناگُمان گُشیت، "اگاں ترا کساس کنگی اِنت کہ زُبان دیم ءَ روگ ءَ انت
یا پُشت ءَ گُڑا تو بچار کہ تو چے ھساب ءَ
وتی زُبان ءَ زان ئے پد ءَ وتی پت ءُ مات ءَ بچار گُڑا تو زان ئے کہ زُبان کُجام
نیمگ ءَ روگ ءَ اِنت۔" پرچا مات ءُ پت نوکیں نسل ءَ گیش وتی زُبان ءَ زان
اَنت، مات ءُ پت ھما زگریں گالاں زان انت بلئے من تو نزان ایں گُڑا تو ھساب ءَ جَت
کن ئے کہ زُبان چے ھساب ءَ بیم آماچ اِنت۔
پد ءَ ڈیوڈ کرسٹل گُشیت، ایشی ءِ دار ءُ مدار گوں اے گپاں اِنت کہ زھگ کُجام کساس ءَ وتی زُبان ءَ دربرگ ءَ اَنت، کُلیں چاگرد ءِ روِشت آئی ءِ بابت ءَ چون اِنت، آئی ءِ سانمندی چے کچ ءَ اِنت۔
گُڈسر
انچوشکہ
ما دیست کہ چہ درستیں آسراتیاں زبھر بوتگیں بلوچی زبان ترندیں ارشانی دیم ءَ
اوشتوک انت نوں پیسلہ ما کنیں کہ مارا وتی زبان رکینگی انت آئی ءِ ھاتر ءَ ھمک
زانتکار، نبشتہ کار ءُ نودربر ءَ پہ اے مارشت المی انت کہ اگاں زبان نہ منت گڑا
مئے راجی پجار نہ مانیت ءُ زبان ءِ تہ ءَ مئے راج ءِ سرجمیں گْوستانک بند انت۔
پمیشکہ مارا بلوچی وانگ لوٹ ایت ءُ وانینگ لوٹ ایت ءُ بلوچی لبزانک ءِ ھمک ھورکیں
گٹ پُر کنگ لوٹ ایت چہ دری زبانانی ساناں پھریزگ ءِ ھاتر ءَ دری زبانانی لبز چہ
وتی ھبرانی تہ ءَ کشگ لوٹ انت۔
ڈیوڈ
کرسٹل ءِ ھساب ءَ رّکتگیں زُبان، بیگواھی ءِ نزیکیں زُبان ءُ بیم آماچیں زُبان:
رّکتگیں
زُبان : ھما کہ آئی ءِ مُردمانی آبادی باز اِنت ءُ تیزی ءِ گوم ءَ رُدوم زُورگ ءَ
اِنت ، بزاں ھما کہ آیوکیں دراجیں وھدے ءَ پرائی ءَ چوشیں پدّریں تُرسے مہ بیت
بیگواھی
ءَ نزیکیں زُبان : ھما زُبان کہ آئی ءِ
بابت ءَ ھمے گُمان کنگ بیت نوں رّک اِت نہ کنت ، پرچاکہ مُدام اے وڑیں زُبانانی گپ
جنوک بس چندے پیریں مردم اَنت ۔
بیم
آماچیں زُبان : ھما زُبان کہ آئی ءِ گپ جنوکانی کساس ھمینچو بہ بیت کہ رّکیّنگ بہ
بیت، بَلے ایوک ءَ ساز گاریں ماھولے ءَ وتی چاگرد ءِ مردمانی جوانیں کُمک گون بہ بیت۔
