شنگ ءُ شانگیں چیز (Things Fall Apart) ءُ کالونیلزم ءِ میکنزم چون کار کنت
من چنوا اچیبے ءِ گدار شنگ ءُ شانگیں چیز دو رند ءَ ونتگ. چونائی ءَ اے گدار اچیبےءَ جوزف کونراڈ ءِ گدار ارٹ آف ڈارکنس ءِ پَسو ءَ نبشتہ کتگ. بلے من سرپد باں اے زورگیریں برتانیہ ءِ دپ ءُ دیماں پہ شھماتے. پرچا کہ ھما رنگ ءَ جوزف کونراڈ ءَ وتی کتاب توکا سرجمیں اپریکہ ھاس کار کانگو چون پیش داشتگ ءُ پدا ھمے کتاب ءَ دنیا ءِ شرتریں گدارانی رِد ءَ ھوار کنگ بس زورگیر ایں برتانیہ ءِ زوراکی ءَ را مھکم کنگ ءِ نام انت. اچیبے ھما کمال کتگ کہ اے سرجمیں گدار ءِ تہءَ یک جاگھے ءَ ھم لبز ءِ کالونیلزم کارمرز نہ کتگ بلے پہ زورگیر ءَ ھمے پدکرد شھماتے کہ آئی ءِ گوش روچ ء مروچی داں توار کننت۔
اچیبے ءَ اے گدار ءِ تہ ءَ اپریکہ وتی چماں گوں ھوار سرجمیں اپریکہءِ چماں چار اِتگ، مثالءِ ھبر ءَ بلوچستان ءَ انگریز ءِ کئیت ءُ دو ماہ ءَ نندیت ءُ پدا سرجمیں بلوچستان ءِ راجدپتر ءَ نویس ایت ءُ رؤت۔ اے نبشتہ کار کہ برتانیہ ءَ چہ دیم دئیگ بنت آ بن اسل ءَ بندپتر نویس نہ اَنت بلے انگت سرجمیں بندپترءَ نویس اَنت، سک ءَ ھیرانی ءِ ھبرے. ھمے رنگ ءَ کونگو ءَ وھدے انگریز لُٹ ءُ پُل ءَ کئیت۔ وتی کمپنی ءَ جوڑ کن اَنت ءُ جوزف کونراڈ ءِ وڑیں مردم سرجمیں اپریکہ ءِ راجدپتر ءَ نویس اَنت.
اے گدار ءِ تہءَ سک باز چیز گندگ ءَ کئیت اگاں اُرتی ءَ وانگ بہ بیت۔ بَلے ما چاریں کہ اچیبے ءَ وتی گدار ءِ تہءَ کالونیلزم ءِ میکنزم چوں پیش داشتگ. دو اسپیت پوستیں کارست کہ اچیبے وتی گدار ءِ تہءَ پیش داشتگ اَنت اشانی تہءَ یکے مسٹر براون اِنت ءُ دوئمی جیمز سمتھ اِنت.
اگاں ھمے دوئیں اسپیت پوستیں کارستاں ما وانگ ءُ سرپد بوھگ ءِ جھد ءَ بہ کن ایں گڈا سما بیت کہ کالونیلزم انچیں نرمین ((Soft پدکردے کہ گوں نرمی ءَ کئیت ءُ میزان میزان ءَ جاھمندیں مھلوک ءِ تہءَ ھوار بیت ءُ آئی ءَ سرجمیں رنگے ءَ سرپد بوھگ ءِ جھد ءَ کنت. وھدے کہ اے کار نرمی ءَ گوں بیت دیمتر ءَ اے نرمی وتی رنگ ءَ مٹ کنان کنت۔ زورگیر بندات ءَ جاھمندیں مھلوک ءَ بگندئے جانورے سرپد بیت ءُ آئیءِ انسان جوڑ کنگ ءِ اوگام ءَ جنت بلے میزان میزان ءَ زورگیر جاھمندیں مھلوک ءَ تھنا چیزے (Thing)ءِ بستار ءَ زانت ءُ سرپد بیت. اے عمل ءَ را اپریکی زانتکار Thingification ءِ نام ءَ دئینت کہ آئی ءِ وسیلہ ءَ زورگیر ایردستیں راج ءِ مردماں چہ انسانی کٹ ءَ گوازینیت ءُ آوانی ارزشت تھنا پہ زورگیر ءِ لُٹ ءُ پُل ءِ برجم دارگا پوریا گری ءِ دروشم ءَ پشت کپیت۔
انچوش کہ البرٹ میمی وتی کتاب کالونائزر اینڈ دی کالونیڈزءِ تہءَ گشیت کہ؛ "زورگیر وتی تاکت ءِ برجم دارگءِ ھاتر ءَ جاھمندیں مھلوک ءَ جانور جوڑ کنگ ءِ جھدءَ کنت بلئے ھمے کار ءِ توکا وت جانور جوڑ بیت" (Memmi, 1957.)۔ ھمے رنگءَ اچیبے وتی گدار تہءَ زورگیر ءِ راستیں دروشم ءَ پیش داریت بیا اِت نوں چاریں کہ اچیبے وتی گدار ءِ تہءَ زورگیر ءِ راستیں رنگ چون پیش داشتگ.
دو اسپیت پوستیں کارست:
مسٹر براون اولی انگریز بیت کہ یوموپیا (Umoufia)ءَ کئیت. مسٹر براون وتی رھبندانی تہءَ سک کمپرومائز کنت، یوموپیا مردمانی سرپد بوھگ ءِ جُھد ءَ کنت آیانی دیما ھچ رنگ ءَ جوزگ پیش دارگ ءِ جھد ءَ نہ کنت. درستاں پیسر مسٹر براون اودے مردمانی تب ءِ زانگ ءِ جھد ءَ کنت ءُ آیانی ھاترءَ اسپتال ءُ اسکول ھم جوڑ کنت آیانی دین ءُ دنیائی جیڑھاں ازت ءُ شرپ دنت. بلے انچو کہ کالونیلزم ءِ میکنزم کار کنت گڈاں مسٹر براونءِ جاگہءَ دگہ مردے دیم دئیگ بیت.
جیمز سمتھ کہ وھدے کئیت گڈا آ چو مسٹر براون ءِ وڑءَ کمپروماائز نہ کنت. جمیز سمتھ سکءَ ترند بیت آ لوٹیت کہ اشانی ھرچیزءَ بدل بہ کنت، جاھمندیں مھلوکءِ دین، آیانی دود ءُ ربیدگ ھچ چیز آئی ءَ دوست نہ بیت. جمیز سمتھ کالونیلزم ءِ اسل دروشم اِنت انچوش کہ اچیبے پیش داشتگ.
نوں اے ھر دوئیں اسپیت پوستیں کارستاں چہ ھمے سما بیت کہ ایردستی یک روچے ءُ یک شپے ءَ نہ بوتگ اشی ھاتر ءَ زورگیر ءَ مزنیں مدتے جتگ انچوش کہ زورگیر ءَ جاھمندیں مھلوک ءِ تہءَ وت ءَ بندات ءَ جاگہ داتگ ءُ رند ءَ آیاناں وتی جند ءِ زمینءِ سرءَ درآمد لیک اِتگ، آیانی دود ءُ ربیدگ، زبان، پجار ءُ زندگی گوازینگءِ دروشم آیاں چہ پچ گپتگ اَنت.
مروچی زورگیر ءِ زوراکایانی تہءَ ھم مارا گندگ ءَ کئیت کہ مسٹر براون ءِ وڑیں مردم کایاں دیمرؤیءِ نامءِ سرءَ ترا اسکول ءُ کالج دے اَنت ءُ جمیز سمتھءِ رنگیں مردم تئی چُکچینیءَ کن انت ءُ تی پجارءَ چہ ترا پچگر اَنت.
ما بگندئے ھمے سرپد بئیں کہ مسٹر بروانءِ وڑیں مردم وَ شر اَنت آ مارا دیمرئوی دے اَنت بلے اے ھبر ھم سرپد بوھگی اِنت کہ درستاں چے گیش تاوان دیوکیں بھر ھمیش انت کہ جاھمندیں مھلوک ءَ شنگ ءُ شانگ کنت. زورگیر ءَ کدی ھم ایردستیں مھلوکءَ بُنے پیماز ھم ھُشک ءَ نَداتگ.
مارا اے ھم سرپد بوھگی اِنت کہ مسٹر بروان ءُ جمیز سمتھ دو جتائیں مردم نہ اَنت بلکیں یکیں چیز ءِ دو دروشم اَنت، یکے گوں نرمی ءَ دوئمی گوں زور ءَ اتکگ تاں کہ تئی زمین ءَ ایردست کت بہ کن اَنت.
ما اگاں اشی ءِ درور ءَ 2010 ءَ پی پی پی (PPP)ءُ 2013 بلوچستان ءِ تہءَ این پی (NP)ھکومتی ءَ بزور ایں مارا گندگ ءَ کئیت کہ بلوچستان ءَ دیمروئی ھاتر ءَ ( آغاز حقوق بلوچستان پیکج) کہ اے پیکج بلوچ ءُ بلوچستان ءَ نوکری دئیگ، بلوچستان ءِ تہءَ پوجی چُھرنگیانی گیش بوھگ ءَ دارگ، بلوچستان ءِ بازیں ھند ءُ دمگاں چہ پوجیانی در کنگ ءُ بلوچستان ءَ دیمروئی دئیگ. (VOA.2010)
دومی نیمگءَ ما دیست کہ دیمروئی ھشکیں نامے اَت ءُ بلوچستان ءَ 2013 ءَ پوچی آپریشن گیش بوتاں کہ آئی ءِ سوب ءَ جھاؤ ءَ بگر داں مند ءَ لکھانی کساس ءَ مہلوک وتی بن ءُ پیروکی جاھاں یل دئیگ ءَ لاچار بیت ءُ مروچی وتی جند ءِ زمین ءِ سرا چو درآمد ءَ زندگی کنگا اَنت۔
بلوچستان ءَ ھچ رنگیں سپاھی آپریشن کنگ ءَ نہ اِنت اے بس بلوچستان ءَ ایمنی ءُ دیمرئوی دئیگ ءَ اَنت: کیانی.(ڈیلی پاکستان. 2013)
ما نوں ھمے سرپد بئیں یکیں وھد ءَ ترا دیمروئی ءُ امن ءِ نام سرا رد دئیگ بوھگ ءَ اِنت ءُ دومی نیمگ ءَ تئی چُکچینی ءَ ھم کنگ ءَ اِنت کہ تو ایردستی ءِ بگیر ءَ توار چست کت مہ کن ئے۔ اشی ءَ ابید بلوچ کہ ھمے سد سال ءَ گیش انت کہ گلامی ءِ آماچ اِنت اشی ءَ سرجم ءَ بلوچ ءِ دود ءُ ربیدگ ءِ رنگ مٹ کتگ. ھمے کہ ایردستی ءَ بلوچ ءِ سرجمیں دود ءُ ربیدگ مٹ کتگ مروچی بلوچ ءُ بلوچستان شنگ ءُ شانگ اِنت.
دُنیاءَ شگالی بوھگ ءَ نو کئے دِلگوش بہ بیت
دیوال کہ کپ اَنت تیر چون داریت
References
Chinua, A.( Sep 01, 1994) Penguin Radom
Albert, M. (2003) Earthscan publications Ltd
https://www.sparknotes.com/lit/things/characters/
https://www.urduvoa.com/amp/balochistan-politics-15oct10-105025199/1128460.html
https://dailypakistan.com.pk/07-Sep-2013/51740?version=amp
 ءُ کالونیلزم ءِ میکنزم چون کار کنت){kind=link}